تحلیل قرآنی رابطۀ انتظار و مقاومت اسلامی در مکتب شهید سلیمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 طلبۀ سطح سه تفسیر و علوم قرآنی جامعه الزهرا÷، ایران (نویسنده مسئول).

2 پژوهشگر رشته تفسیر و علوم قرآنی پژوهشگاه مطالعات اسلامی زنان جامعة الزهرا (س)، قم، ایران.

چکیده

مکتب شهید سلیمانی، مکتبی برآمده از مکتب جامع محمدی و ترجمان روزامدی از اسلام ناب محمدی به تأسّی از مکتب امامین انقلاب است که پیش‌رانی ظهور و جامعۀ مطلوب مهدوی را با فرایندسازی شاخصه‌های مقاومت و تاب‌آوری به سوی انسجام ساختاری و تحول کارکردی پیش می‌‌برد؛ از‌این‌رو انتظار و مقاومت دو مؤلفه‌ از فرهنگ قرآنی هستند. پرسش این است که دو مؤلفۀ انتظار و مقاومت در این مکتب، از منظر قرآن کریم چه رابطه‌ای دارند؟ پژوهش حاضر می‌کوشد با هدف ارائه تصویری روشن از رابطۀ انتظار و مقاومت در مکتب شهید سلیمانی، با روش توصیفی ـ تحلیلی و جمع‌آوری داده‌ها، به این پرسش پاسخ دهد. تحلیل آیات قرآنی ما را به این مهم رهنمون می‌سازد که این دو مؤلفه رابطه‌ای دوسویه دارند؛ زیرا مقاومت دارای عناصر بینشی، گرایشی و رفتاری مؤثر بر انتظار همچون توحید‌محوری، ولایت‌مداری، شهادت‌طلبی، استکبارستیزی، اقتدار و استقرار حکومت اسلامی است؛ همچنین انتظار عاملی مؤثر در ایجاد بینش اضطرار به وجود حجّت خدا، تثبیت گرایش عدالت‌خواهی و امید‌داشتن به نصرت الهی و استقرار رفتار مقاومتی مانند دفاع از مستضعفان و احیای حاکمیت دین است. با این دید می‌توان به افق جدیدی از وحدت جهان بشری، آزادی بشریت از هر نوع بندگی، نفی همه‌جانبۀ طاغوت، حیات طیّبه و احیای تمدن نوین اسلامی دست یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Qur'anic Analysis of the Relationship between the Waiting and Islamic Resistance in the School of Shahid Soleimani

نویسندگان [English]

  • Siddiq Banazadeh Mahani 1
  • Khadijeh Hosseinzadeh 2
1 . Islamic Seminary Student Level 3 in Qur'anic Interpretation and Sciences of Al-Zahra University, Iran (Corresponding Author).
2 . Researcher in the field of Qur'anic Interpretation and Sciences, Women's Islamic Studies Research Institute, Al-Zahra University, Qom, Iran.
چکیده [English]

The School of Shahid Soleimani is a school derived from the comprehensive school of Prophet Mohammad and a modern model of pure Islam based on the school of the Imams (Imam Khomeini and Imam Khamenei) of Iranian Revolution, which promotes the reappearance and favorable society of Mahdavi by processing the characteristics of resistance and resilience to structural cohesion and functional change. Therefore, the waiting (for Imam Mahdi) and resistance are two components of Qur'anic culture. The question of the paper is what is the relationship between the two components of the waiting and resistance in this school, from the perspective of the Holy Qur'an? The current study seeks to answer this question through descriptive-analytical method and data collection with the aim of providing a clear picture of the relationship between the waiting and resistance in Shahid Soleimani's School. The analysis of Qur'anic verses leads us to the important fact that these two components have a two-way relationship. Because the resistance includes elements of insight, inclination and behavior effective on the waiting such as monotheism, believing in Wilayat, seeking martyrdom, anti-arrogance, authority and the establishment of the Islamic government. The waiting is also an effective factor in creating a necessary vision for the existence of God's authority, proving the tendency to seek justice and hope for divine victory, and establishing resistance behavior such as defending the oppressed and reviving the governance of religion. With this viewpoint, we can achieve a new horizon of the human world unity, human's freedom from any kind of slavery, comprehensive rejection of Taghut, pure life and revival of the new Islamic civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Waiting
  • Islamic Resistance
  • Shahid Soleimani's School
  • Elements of the Waiting
  • Components of Resistance
  1. * قرآن کریم

    1. آلوسی، محمد بن علی. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر ‌القرآن العظیم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
    2. ابن بابویه، محمد بن علی. (1362). الخصال (محقق: علی‌اکبر غفاری). قم: دفتر‌نشر‌اسلامی.
    3. ابن بابویه، محمد بن علی. (1395). کمال الدین و تمام النعمه (محقق: علی‌اکبر غفاری). تهران: اسلامیه.
    4. ابن شعبه حرانی، حسن ‌بن علی. (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول. قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین.
    5. ابن عاشور، محمدطاهر. (‌1420ق). التحریر و‌التنویر. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
    6. ابن عطیه، عبد الحق بن غالب. (1422ق). المحرر ‌الوجیز فی‌ تفسیر الکتاب ‌العزیز. بیروت: ‌دارالکتب.
    7. ابن کثیر دمشقى اسماعیل بن عمرو. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. (ابن کثیر) (محقق: محمدحسین شمس الدین دار الکتب العلمیة). بیروت: منشورات محمدعلى بیضون.
    8. ابن منظور، محمد ‌بن ‌مکرم. (1414ق). لسان‌العرب. بیروت: دار‌صادر.
    9. اسدی، ‌حیدر؛ ‌رجبی، ‌هادی. (‌1396). نقش فرهنگ، مقاومت در امنیت داخلی جمهوری اسلامی. ‌فصلنامه سیاست، (‌16)، ‌صص 87 ـ 104.
    10. بالادستیان، محمدامین؛ حائری‌پور، محمدمهدی و یوسفیان، مهدی. (1393). نگین آفرینش. قم: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عج.
    11. جصاص، ‌احمد ‌بن ‌علی. (1405ق). احکام ‌القرآن. بیروت: ‌داراحیاء‌العربی.
    12. جعفری، ‌محدصابر. (‌1397). کارکردهای‌مهدویت در اصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی در دوران غیبت. فصلنامه پژوهش‌های مهدوی، (24)، صص 7 ـ36.
    13. جلالیان، علیرضا. (1399). برای گمنامی مجاهدت می کرد، فصلنامه معراج اندیشه، (7)، صص 18-20.
    14. جوهری، اسماعیل بن ‌جماد. (1407ق). الصحاح ‌تاج ‌اللغه و‌صحاح ‌العربیه. بیروت: ‌دارالعلم للملایین.
    15. خامنه‌ای، سیدعلی. (24/06/1376). دیدار مسئولان مرکز جهانی علوم اسلامی با رهبر انقلاب، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/r02905
    16. خامنه‌ای، سیدعلی. (12/05/1384). بیانات در مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/x53202
    17. خامنه‌ای، سیدعلی. (08/06/1384). بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/d47718
    18. خامنه‌ای، سیدعلی. (27/05/1387). بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم‌ در روز نیمه‌ی شعبان، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/t45065
    19. خامنه‌ای، سیدعلی. (14/03/1391). بیانات در مراسم بیست‌ و سومین سالگرد رحلت امام خمینی&، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/h23423
    20. خامنه‌ای، سیدعلی. (23/07/1391). بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/s90845
    21. خامنه‌ای، سیدعلی. (23/08/1391). بیانات در چهارمین نشست اندیشه‌های اسلامی، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای https://b2n.ir/x29082
    22. خامنه‌ای، سیدعلی. (27/11/1393). بیانات در دیدار اعضای ستادهای «کنگره شهدای امور تربیتی»، «کنگره شهدای دانشجو»، و «کنگره شهدای هنرمند» برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/h19878
    23. خامنه‌ای، سیدعلی. (14/03/1394). بیانات در مراسم بیست‌ و ششمین سالگرد رحلت امام خمینی&، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/m99230
    24. خامنه‌ای، سیدعلی. (14/03/1398). بیانات در مراسم سی‌امین سالگرد رحلت امام خمینی ره، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/a94697
    25. خامنه‌ای، سیدعلی. (24/08/1398). بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/k09423
    26. خامنه‌ای، سیدعلی. (18/10/1398). بیانات در جمع مردم قم: برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/p27610
    27. خامنه‌ای، سیدعلی. (27/10/1398). خطبه‌های نماز جمعه تهران: برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای https://b2n.ir/r78087
    28. خامنه‌ای، سیدعلی. (21/01/1399). سخنرانی تلویزیونی به مناسبت ولادت حضرت امام زمان عج. برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای https://b2n.ir/r28003
    29. خامنه‌ای، سیدعلی. (26/09/1399). بیانات در دیدار دست‌اندرکاران مراسم سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی و خانواده شهید سلیمانی، برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، https://b2n.ir/b13443
    30. خانی، ‌علی؛ ‌محمدی، حمیدرضا. (‌1399). بازشناسی ‌مؤلفه‌های ‌مکتب‌ شهید ‌سلیمانی ‌مبتنی ‌بر ‌بیانات ‌امام ‌خامنه‌ای ‌مد‌ظله‌العالی‌، فصلنامه ‌مطالعات ‌راهبردی ‌بسیج، ‌(‌86)، ‌صص 5 ـ37.
    31. دانشمندی، ‌زهره؛ فریفته، ‌هدایتی. (1399). مکتب سردار سلیمانی از نگاه برجسته جبهه مقاومت. مجله‌ مطالعات دینی ‌رساله، (‌56)، ‌صص 9ـ 47.
    32. خمینی، روح‌الله. (1368). صحیفه نور. تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی ره.
    33. درزی‌کلایی، ‌محمدرضا؛ ‌آقاحسینی، ‌علیرضا. (‌1391). تاثیر‌ شهادت طلبی از دیدگاه‌امام خمینی ره در ‌تغییر مفهوم قدرت از منظر ‌تئوری‌ سازه‌انگاری. ‌فصلنامه ‌مطالعات ‌انقلاب اسلامی، ‌(‌31)، ‌صص 91 ـ106.
    34. دهخدا، ‌علی‌اکبر. (‌1373). ‌لغت‌نامه‌ دهخدا. تهران: ‌دانشگاه‌ تهران.
    35. رضایی‌اصفهانی، ‌محمدعلی. (‌1399). «مبانی و اصول قرآنی مکتب ‌شهید ‌سلیمانی. ‌نشریه ‌قرآنی ‌کوثر، ‌(67)، صص 5ـ 22.
    36. رضوانی، ‌علی‌اصغر. (‌1390). ‌موعود‌شناسی و ‌پاسخ به شبهات. قم: ‌جمکران.
    37. زبیدی، محمدمرتضی. (‌1428‌ق). تاج ‌العروس ‌فی ‌شرح ‌القاموس. بیروت‌: دارالکتب‌العلمیه.
    38. سحرخوان، محمد. (1399). راهبردهای‌ مقاومت ‌در ‌دوره ‌انتظار از منظر قرآن ‌کریم. ‌فصلنامه ‌تخصصی ‌قرآن ‌و حدیث، ‌(‌2)، ‌صص 166ـ191.
    39. سلیمیان، خدامراد. (1392). بررسی مفهوم انتظار در فرهنگ مهدویت، http//www.isca.ac.ir.
    40. سیدقطب، ابراهیم حسین. (‌1412ق). ‌فی ‌ظلال ‌القرآن. ‌قاهره: ‌دارالشروق.
    41. شریف الرضی، محمد ‌بن ‌حسین. (‌1379). ‌نهج البلاغه، ‌(مترجم:‌ سیدکاظم ‌ارفع). قم: ‌انتشارات ‌فیض‌کاشانی.
    42. شیرازی، ‌علی. (‌1399). شاخص‌های مکتب‌ شهید سلیمانی. قم: انتشارات خط مقدم.
    43. صافی‌گلپایگانی، لطف‌الله. (‌1365). ‌انتظار ‌عامل‌ مقاومت و‌ حرکت. قم: ‌بنیاد بعثت.
    44. طباطبایی، ‌سیدمحمدحسین. (‌1390ق). ‌المیزان ‌فی ‌تفسیر ‌القرآن (مترجم: محمد‌باقر ‌موسوی)‌. بیروت: ‌مؤسسه اعلمی للمطبوعات.
    45. طبرسی، ‌ابو‌علی ‌فضل ‌بن ‌حسن. (1372). ‌مجمع ‌البیان ‌فی ‌تفسیر ‌القرآن (‌چاپ سوم). تهران: ‌انتشارات ‌مرتضوی.
    46. طنطاوی، ‌محمد‌سید. (‌1997م). ‌التفسیر ‌الوسیط‌ للقرآن ‌الکریم. قاهره: ‌نهضه مصر.
    47. عرفان، ‌امیر‌محسن؛ ‌فلاح، ‌محمد‌علی. (‌1393). ‌نقش تبیین گفتمان انتظار در مهندسی فرهنگ مقاومت. فصلنامه ‌انتظار‌ موعود، ‌(47)، ‌صص 7ـ 31.
    48. غلامرضایی، قاسم. (1398). ‌سلیمانی ‌مکتب ‌مقاومت ‌اسلامی. ‌نشریه‌ کیهان ‌فرهنگی، (396)، ‌صص 50 ـ 51.
    49. فخر رازی، ‌ابوعبدالله محمد ‌بن عمر. (‌1420ق). ‌مفاتیح الغیب. بیروت: ‌دار احیاء‌ التراث ‌العربی.
    50. قرائتی‌، محسن. (1388). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
    51. کاشفی‌، ‌محمد‌رضا. (1384). تاریخ ‌تمدن ‌اسلامی. قم: انتشارات ‌مرکز‌ جهانی ‌علوم ‌اسلامی.
    52. کلینی، ‌محمد ‌بن ‌یعقوب. (‌1407ق). ‌الکافی. تهران: طه اسلامیه.
    53. کیانی، ‌حسین؛ میرقادری، سیدفضل‌الله. (1391). بن‌مایه‌های ادبیات مقاومت در قرآن. فصلنامه ادبیات دینی، ش1، صص 69 ـ97.
    54. گودرزی، محسن و ‌همکاران. (1396). طراحی ‌الگوی‌‌ استکبارستیزی جمهوری اسلامی ایران‌ از منظر ‌قرآن. فصل‌نامه مطالعات دفاعی، (69)، صص 307 ـ336.
    55. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار. بیروت: بی‌نا.
    56. محمدی، محمدعلی. (1399). مولفه‌های نقش‌آفرین فرهنگ جهادی در تقویت مقاومت اسلامی در سپهر اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای. فصل‌نامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، (33)، صص 91 ـ111.
    57. محمودی خراسانی، محمد. (1389). عوامل اقتدار ملی. قم: کتاب آشنا.
    58. مصطفوی، حسن. (1368). تحقیق فی الکلمات القرآن‌الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ‌ارشاد اسلامی.
    59. مطهری، مرتضی. (1370). فطرت. تهران: انتشارات صدرا.
    60. مطهری، مرتضی. (1377). مجموعه آثار. تهران: انتشارات صدرا.
    61. مطهری، مرتضی. (1381). شهید. تهران: انتشارات صدرا.
    62. معین، محمد. (1381). فرهنگ فارسی معین. تهران: ادنا.
    63. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان. (1382). تفسیر‌نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    64. میرترابی، زهره؛ بهروزی‌لک، غلامرضا. (1396). جایگاه و کارکرد اضطرار به حجت در فرهنگ انتظار. فصل‌نامه علمی پژوهشی انتظار موعود، ش58، صص 23ـ 43.
    65. نعمانی، محمد بن ابراهیم. (1397). الغیبة. (محقق و مصحح: على‌اکبر غفارى). تهران: نشر صدوق‏. ‏
    66. هدایتی، احمدرضا. (1393). آشنایی اجمالی با مفهوم مکتب. وبگاه شخصی. (rahtoosh.com).
    67. یوسفی‌مقدم، صادق. (1399). جایگاه و اهداف مقاومت از دیدگاه مفسران با تاکید بر‌آیات جهاد. علوم سیاسی، (91)، صص 58 ـ75.
    68. http://navideshahed.com/fa/news
    69. http://www.iribnews.ir/fa/news
    70. http:// rasekhoon.net/article/show
    71. http://shabestan.ir/detail/News/1010744