تحلیل مفهومی توقیت ظهور حضرت مهدی(ع) و کارکرد آن در تعیین مصداق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه مهدویت‌پژوهی، پژوهشکدۀ مهدویت و آینده‌پژوهی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ‏ایران.‏

10.22081/jm.2025.72958.1127

چکیده

این پژوهش با هدف انجام تحلیل مفهومی و نظام‌مند توقیت ظهور حضرت مهدی(ع) و بررسی کارکرد آن در تعیین مصداق ظهور، یکی از مباحث کلیدی و چالش‌برانگیز مهدویت، صورت گرفته است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی بوده و داده‌ها از طریق گردآوری منسجم منابع روایی معتبر، دیدگاه‌های معصومین(ع) و نظرات برجسته اندیشمندان شیعی استخراج و تحلیل شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که در پاسخ به این سؤال اساسی که با وجود انبوه احادیث تکذیب وقت‌گذاران و مذمت توقیت، چگونه برخی همچنان برای ظهور وقت‌گذاری کرده‌اند؟ تعیین زمان ظهور، چه قطعی و چه احتمالی، بیشتر ناشی از برداشت‌های نامناسب از مفاهیم و اصطلاحات روایی است و این امر نه فقط با مبانی کلامی و آموزه‌های حدیثی تعارض دارد، بلکه در حوزه فقهی نیز مورد نکوهش واقع شده است. همچنین، مرور نمونه‌های تاریخی و احادیث مرتبط، نشانگر آثار منفی برداشت‌های نادرست درباره توقیت بر باورها و رفتارهای فردی و اجتماعی مؤمنان است. نتایج پژوهش تأکید می‌کند که ارائه تبیینی علمی و ساختارمند از توقیت ظهور، ضمن روشن کردن ابعاد نظری و عملی موضوع، می‌تواند فهم عمیق‌تری از این آموزه در اندیشه شیعی فراهم نموده و راهکارهای کاربردی مقابله با پدیده وقت‌گذاری و مروجان آن را دربرداشته، که این امر به ارتقای سطح ادبیات علمی حوزه مهدویت کمک شایانی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Conceptual analysis of the time-setting (Tawqit) of the Mahdi's (عج) advent and its role in identifying the specific occurrence.

نویسنده [English]

  • Khoda-Morad Salimian
Associate Professor, Department of Mahdism Studies, Mahdism and Futures Studies ‎Research Institute, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran.‎
چکیده [English]

This research aims to conduct a conceptual and systematic analysis of the time-setting (Tawqit) of the advent of Imam Mahdi (عج) and to examine its function in identifying the specific occurrence of the appearance, which is one of the key and challenging topics of Mahdism. The research method is descriptive–analytical, and the data have been collected and analyzed through a coherent compilation of reliable narrative sources, the viewpoints of the Innocent Imams (ع), and the opinions of prominent Shia scholars.



The findings indicate that in response to the fundamental question of how, despite the abundance of hadiths that reject those who set times and condemn time-setting, some continue to predict the timing of the advent, the determination of the time of appearance—whether definitive or probabilistic—is mostly due to inappropriate interpretations of concepts and narrative terms. This issue not only conflicts with theological principles and hadith teachings but is also reproached within the jurisprudential domain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mahdism
  • advent
  • time-setting (Tawqit)
  • conceptual analysis
  • identification of occurrence

مراجع

* قرآن کریم
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1395ق). کمال الدین و تمام النعمة (ج1 و 2). تهران: اسلامیه.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1362).‌ الخصال (ج2). قم: جامعه مدرسین.
ابن‌فارس. (۱۴۰۴ق). معجم مقاییس اللغة (ج6). قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
استرآبادی، علی. (۱۴۰۹ق). تأویل الآیات الظاهرة (محقق: حسین استادولی).  قم: انتشارات اسلامی.
الهی‌نژاد، حسین. (1391). کنکاشی در علم به ظهور. انتظار موعود، 12(37)، صص 129‑152.
برقی، احمد بن محمد بن خالد. (1371ق). المحاسن (ج2). قم: دارالکتب الاسلامیه.
خزاز رازی، علی بن محمد. (1401ق). کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر. قم: بیدار.
خمینی، سید روح‌الله. (۱۳۸۱). ولایت فقیه. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.‌
سبحانی‌نیا، محمد. (۱۳۹۵). تحلیل حدیث شناسانه تعیین وقت ظهور. حدیث‌پژوهی، (16)، صص 99‑۱۲۴.
سلیمیان، خدامراد. (1388). ارتباط بداء با ظهور حضرت مهدی#. انتظار موعود، 9(30)، صص 89‑116.
سلیمیان، خدامراد. (1398). بررسی تحلیلی روایات نشانه‌های ظهور. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
صدر، سید محمد. (1412ق). تاریخ الغیبة الصغری (ج3). بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
صدر، سید محمد. (1384). تاریخ پس از ظهور (مترجم: حسن سجادی‌پور). تهران: موعود عصر#.‌
طوسی، محمد بن حسن. (1411ق). کتاب الغیبة. قم: دار المعارف الإسلامیة.
عسکری، ابوهلال. (۱۴۰۰ق). الفروق فی اللغة. بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۰۹ق). العین. قم: مؤسسة دارالهجرة.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (مترجم: علی‌اکبرغفاری، ج1). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
گودرزی، مجتبی. (1398). تعیین وقت برای ظهور (توقیت). مشرق موعود (49)، صص 43-68.
مجلسی، محمدباقر. (۱۳۹۰). رجعت (محقق: سید حسن موسوی). بی‌جا: دلیل ما.
مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ق). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ج52). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مفید، محمد بن محمد. (1413ق). الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (ج2). قم: کنگره شیخ مفید.‌
میرلوحی سبزواری، محمد بن محمد. (1426ق). کفایة المهتدی فی معرفة المهدی#. قم: دارالتفسیر.
نعمانی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۹۷ق). الغیبة (للنعمانی) (محقق: علی‌اکبرغفاری). تهران: مکتبة الصدوق.
هاشمی، سید عبدالله. (1398). بررسی امکان تعیین وقت ظهور. مشرق موعود، 13(50)، صص 47‑67.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار