سبک‌شناسی صدوق در کتاب «کمال الدین»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته سطح چهار امامت تبیینی مرکز تخصصی امام‌شناسی و عضو پیوسته انجمن علمی امامت حوزه، قم، ایران.

10.22081/jm.2025.71016.1105

چکیده

راهیابی به اندیشه نگارنده یک اثر، از راه‌های گوناگونی چون شناخت سبک نویسنده ممکن می‌شود. سبک‌شناسی شیوهٔ کاربرد زبان در یک بافت معیّن به وسیله شخص معیّن و برای هدفی مشخّص است و کاربست این روش در بررسی آثار پیشینی در عرصه مهدویت، داده‌های نوینی در اختیار پژوهشگران این حوزه قرار می‌دهد. شیخ صدوق را باید یکی از غیبت‌نویسان سرآمد در سده چهارم قمری دانست که با کتاب کمال‌الدین و تمام النعمة، روشی نوین در طرح مباحث مهدویت درانداخته است. سبک‌شناسی شیخ صدوق در کتاب کمال‌الدین با آگاهی از حوزه مباحث واژگانی و معنایی، ساختار متن، مباحث مرتبط با بن‌مایه متن و روش‌شناسی بدست می‌آید. مقالهٔ حاضر با توصیف و تحلیل داده‌های کتاب کمال‌الدین شیخ صدوق درصدد شناخت سبک وی برآمده است. شیخ بر خلاف دانشیان پیش از خود چون صفّار و کلینی، «خلیفه» را به‌عنوان واژگان کلیدی و به تکرار زیاد بکار می‌برد. کندوکاو در سبک صدوق نشان از آن دارد که ایشان در نظریه‌های کلامی خویش، «خلیفه» را نمایان‌‌گر ماهیت اصلی امامت می‌داند و پایداری نظام هستی را در گرو وجود خلیفه می‌داند؛ همچنین بازشناسی این واژه را مدخل مناسبی برای پیوند با مسائل غیبت می‌یابد. واژه «غیبت» نیز در سراسر کتاب در معنای پنهان بودن و در برابر «عدم» دنبال می‌شود. افزون بر آن در مسائل مرتبط با مهدویت از همانندیابی امام مهدی(عج)با انبیای گذشته بهره می‌برد و بخش روایات کمال الدین با تئوری‌های کلامی اثر، سازگار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Stylistics of Saduq in the Book Kamal al-Din

نویسنده [English]

  • seyed hasan siyadati
Graduate of Level Four in Explanatory Imamate from the Specialized Center for Imam Studies and a Full Member of the Scientific Association of Imamate in Islamic Seminary, Qom, Iran.
چکیده [English]

Accessing the thought of the author of a work can be achieved through various methods, one of which is recognizing the author's style. Stylistics is the method of using language in a specific context by a specific person for a particular purpose. Applying this method to examine works in the field of Mahdism provides new insights for researchers in this field. Shaykh Saduq should be considered one of the prominent writers of the occultation era in the 4th century AH, who introduced a new approach to discussing Mahdism in his book Kamal al-Din wa Tamam al-Ni'mah. Stylistic analysis of Shaykh Saduq’s Kamal al-Din involves understanding the lexical and semantic domains, text structure, the foundational issues of the text, and the methodology. This paper aims to identify his style by describing and analyzing the data in the book Kamal al-Din. Unlike scholars before him, such as Saffar and Kulayni, Shaykh Saduq frequently uses the term "Khalifah" (Caliph) as a key word. Investigation into his style shows that he considers "Khalifah" as representing the true essence of Imamate, and believes that the stability of the universe depends on the existence of a Caliph. He also views the recognition of this term as a suitable entry point to address the issues of occultation. The term "Ghaybah" (occultation) in the book is consistently used in the meaning of being hidden, in contrast to "non-existence." Moreover, in issues related to Mahdism, he draws comparisons between Imam Mahdi and past Prophets, and the chapter of narrations in Kamal al-Din is consistent with the theological theories of the work.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Stylistics
  • Sheikh Sadouq
  • Kamaluddin
  • lexical layer
  • ideological layer
* قرآن
آزادی، پرویز. (۱۳۹۰). بررسی جایگاه اهمیت و اعتبارسنجی کتاب کمال‌الدین و تمام النعمة، مطالعات قرآن و حدیث. شماره ۸، صص ۱۵۱-۱۸۰.
بهار، محمّد تقی. (۱۳۴۹). سبک‌شناسی (چاپ سوم). تهران: امیر کبیر.
ثقفیان، علی؛ شجاعی، حسین. (۱۳۹۷). بررسی روش علمی شیخ صدوق با تکیه بر کتاب کمال‌الدین و تمام النعمة. بلاغ مبین، شمارهٔ ۵۴ و ۵۵، صص ۳-۴۲.
داد، سیما. (۱۳۸۵). فرهنگ اصطلاحات ادبی (چاپ سوم). تهران: مروارید.
رستمی، حیدر علی. (۱۳۸۸). بررسی توصیفی و تحلیل کمال‌الدین و تمام النعمة شیخ صدوق (چاپ اول). قم: بوستان کتاب.
زمخشری، محمود بن عمر. (۱۳۹۹). أساس البلاغة (چاپ اول). بیروت: دار صادر.
ستار، حسین. (۱۳۹۹). نقش نیشابور در شکل‌گیری شخصیت علمی و تدوین آثار شیخ صدوق. نشریه تاریخ و فرهنگ، شمارهٔ ۲، صص ۹-۳۵.
سیدمرتضی. (۱۴۰۷). الشافی فی الإمامة (چاپ دوم). تهران: مؤسسة الصادق×.
شمیسا، سیروس. (۱۳۷۳). کلیات سبک‌شناسی (چاپ دوم). تهران: انتشارات فردوس.
صدوق، محمد بن علی. (۱۳۷۶). الأمالی (چاپ ششم). تهران: کتابچی.
صدوق، محمد بن علی. (۱۳۹۵). کمال‌الدین و تمام النعمة (چاپ دوم). تهران: اسلامیه، تهران.
صفّار، محمد بن حسن. (۱۴۰۴). بصائر الدرجات (چاپ دوم). قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۸۲). تلخیص الشافی (چاپ اول). قم: محبّین.
غیاثی، محمد تقی. (۱۳۶۸). درآمدی بر سبک‌شناسی ساختاری (چاپ اول). تهران: شعلهٔ اندیشه.
فتوحی، محمود. (۱۳۹۰). سبک‌شناسی؛ نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها (چاپ اول). تهران: سخن.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۰۹). العین (چاپ دوم). قم: مؤسسة الهجرة.
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷). الکافی (چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مقدسی، محمد بن احمد. (۱۴۱۱). أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم. قاهره: مکتبة مدبولی.
نعمانی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۹۷). الغیبة (محقق: علی اکبر غفاری، چاپ اول). تهران: نشر صدوق.