وجوه معنابخشِ مقاومت در مواجهه با مداخله فکری- عملی بازیگران خارجی در توسعه افراط‌‌گرایی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم. ایران

چکیده

رشد و توسعه جریان‌های افراطی معاصر از مهم‌ترین چالش‌‌های دوره معاصر در جهان اسلام است که تجربه قدرت‌یابی و افول داعش آخرین نمونه آن محسوب می‌شود. تحلیل جامع از زمینه‌های شکل‌‌گیری این جریان‌ها نشان می‌دهد در سطح فکری بحران هویت و در سطح جامعه‌شناختی، محرومیت اجتماعی سهم زیادی در شکل‌‌گیری این جریان‌ها داشته‌‌اند؛ اما به لحاظ عملی و توسعه همواره این جریان‌ها متکی به حمایت بازیگران منطقه‌‌ای و بین‌‌المللی به‌مثابه عامل توسعه‌بخش بوده‌‌اند که در تجربه وهابیت با حمایت بریتانیا، القاعده و داعش با حمایت آمریکا قابل تحلیل است؛ ازاین‌رو دغدغه اصلی مقاله حاضر تحلیل نقش فکری ـ عملی قدرت‌‌های بین‌‌المللی در رشد افراط‌‌گرایی و سپس تحلیل وجوه معنابخش استراتژی مقاومت در مواجهه با این چالش است. یافته‌‌های مقاله نشان می‌دهد استراتژی مقاومت در مواجهه با استراتژی مداخله‌‌گرایانه بازیگران خارجی با تأکید بر مؤلفه‌‌هایی مانند احیای هویت مقاومت‌محور، انتقال بین‌نسلی گفتمان مقاومت، احیای اعتماد به نفس مسلمانان معاصر نقش مهمی در معنابخشی به انسان معاصر و بازیابی گفتمان مقاومت داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Meaningful Aspects of Resistance Facing Intellectual-practical Intervention of Foreign Actors in the Development of Contemporary Extremism

نویسنده [English]

  • mokhtar sheikhhosseini
Assistant Professor, Department of Political Sciences, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom. Iran.
چکیده [English]

One of the most important challenges of the contemporary era in the Islamic world is the growth and development of contemporary extremist currents, and the experience of gaining power, and the decline of ISIS is considered as the latest example. A comprehensive analysis of the context of formation of these currents shows that at the intellectual level of identity crisis and at the sociological level, social deprivation had a great contribution to the formation of these currents. However, in terms of practicality and development, these currents have always relied on the support of regional and international actors as a developmental factor, which can be analyzed in the experience of Wahhabism with the support of Britain, Al-Qaeda and ISIS with the support of the USA. Therefore, the main challenge of the present article is to analyze the intellectual-practical role of international powers in the growth of extremism and then to analyze the meaningful aspects of the resistance strategy in facing this challenge. The findings of the article suggest that the strategy of resistance in facing the interventionist strategy of foreign actors has played an important role in giving meaning to contemporary man and restoring the discourse of resistance through emphasizing components such as the revival of the resistance-oriented identity, the intergenerational transmission of the discourse of resistance, as well as the revival of the self-confidence of contemporary Muslims.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resistance
  • extremism
  • violence and the Islamic world
  1. افایه، محمد نورالدین. (1996م). الغرب فی المتخیل العربی (چاپ اول). الشارقة: منشورات دائرة الثقافة و الاعلام.
  2. امین، حازم. (2011م). السلفی الیتیم. بیروت: دارالساقی.
  3. الافندی، عبدالوهاب. (2002م). الحرکات الاسلامیة و اثرها فی الاستقرار السیاسی فی العالم العربی (چاپ اول). بیروت: مرکز الامارات للدراسات و البحوث الاستراتجیة.
  4. المحجوبی، علی. (2009م). العالم العربی الحدیث و المعاصر تخلف فاستعمار فمقاومه. بیروت: موسسه الانتشار العربی.
  5. برکات، حلیم. (1998م). المجتمع العربی المعاصر بحث استطلاعی اجتماعی (چاپ ششم). بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة.
  6. حاتم، الطفی. (2014م). الاحتلال الامریکی للعراق و انهیار الدولة العراقیة (چاپ اول). قاهره: دارالحکمة.
  7. حسیب، خیرالدین. (2016م). داعش: المسئولیة الامریکیة، الی شبکنا یخلصنا. مجلة المستقبل العربی، (433)، صص 7-17.
  8. حنفی، حسن. (2002م). الاسلام السیاسی بین الفکر و الممارسه. فی: عبدالوهاب الافندی، الحرکات الاسلامیه و اثرها فی الاستقرار السیاسی فی العالم العربی (چاپ اول). ابوظبی: مرکز الامارات للدراسات و البحوث الاستراتجیة.
  9. خامنه‌ای، سیدعلی. (27/10/1398). خطبه‌های نماز جمعه. برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری: https://www.leader.ir/fa/speech/24072
  10. داوری اردکانی، رضا. (1385). فلسفه، سیاست و خشونت (چاپ اول). تهران: هرمس.
  11. رفعت السید، احمد؛ شوبکی، عمرو. (2005م). مستقبل الحرکات الاسلامیة، بعد 11 ایلول سبتمبر (چاپ اول). دمشق: دارالفکر.
  12. عطوان، عبدالباری. (1391). سازمان سری القاعده (مترجم: فرزان شهیدی، چاپ اول). تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
  13. عقل، ایاد عبدالحمید. (2008م). معالم التربیة الجهادیة فی ضوء کتابات الشیخ عبدالله عزام. رساله ماجستیر، غزه: جامعة الاسلامیة.
  14. محمودیان، محمد. (1391). تأثیر اندیشه نو سلفیسم برروند فکری - ایدئولوژیک القاعده. پژوهشنامه علوم سیاسی، ۷(۳)، صص ۷۹ـ114.